دراین بخش صرفا در خصوص خطرات زیست محیطی وآتش سوزی و بررسی راه کار کاهش یا حذف این خطرات پرداخته می شود.
و مباحث فنی و اجرایی را به زمان دیگر موکول میکنیم. ابتدا به صورت خلاصه نحوه تولید بلوک پلی استایرن مورد بررسی قرار می گیرد.
استایرن یکی از انواع حلالهای آلی آروماتیک است که به وسیله دهیدروژناسیون اتیل بنزن و در طی روند کراکینگ تولید میشود. بیشتراز 90% استایرن برای تولید پلیمر پلی استایرن بکار میرود. کاربردهای عمده استایرن و پلیمرهای آن در صنایع پلاستیک سازی، لاستیک سازی، تولید وسایل بسته بندی و … میباشد.
پلی استایرن از نظر بیولوژیکی خنثی است و مشکلات اصلی تماس با منومراستایرن است. منومر استایرن در طی واکنش های حرارت دهی پلیمرهای استایرن آزاد میگردد.
ضمن اینکه در طی روندهای اولیه پلیمرها و رزینها نیز احتمال مواجهه با منومراستایرن وجود دارد، استنشاق راه اصلی تماس است. اثرات استایرن شامل: تحریک غشا های مخاطی و چشمها، عوارض حاد و مزمن هم در سیستم عصبی مرکزی و هم در سیستم عصبی محیطی و بالاخره عوارض کبدی بصورت افزایش آنزیمهای کبدی و اسیدهای صفراوی در مقادیر بالا میباشد، که البته این موارد در حال بررسی و آمارگیری میباشد.
بلوک های سقفی پلی استایرن که برخی فعالان ساختمانی از آن به عنوان “آتش پنهان” نام می برند از نظر مراجع قانونی فعال در حوزه نظارت و کنترل بر ساخت و ساز، مصالح ساختمانی، استاندارد محسوب نمیشود و استفاده نادرست از آن عواقب جبران ناپذیری را برای ساکنان ساختمانها میتواند به همراه داشته باشد. پای بلوک سقفی پلی استایرن یا همان یونولیت های سفید رنگ تقریبا از سال 1382 در ساخت و ساز شهرهای بزرگ باز شد. اما هنوز استاندارد واحد از سوی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور برای تولید آن تعریف نشده و جالب آن که طی چند سال اخیر که استفاده از یونولیت تا حدودی فراگیر شده، مسوولان مدام نسبت به مصرف آن هشدار میدهند.
موادی که از پلی استایرن تولید میشود از نظر پایداری در برابر حریق بسیار ضعیف است. سرعت پیشروی حریق در بلوک های پلی استایرن بسیار زیاد است و با توجه به اینکه ماده جامدی که به عنوان مصالح ساختمانی استفاده میشود باید پایداری شکلی در برابر حرارت داشته باشد، اما پلی استایرن در برابر حرارت، سریع به شکل سیال در میآید.
مسوولیت مستقیم استفاده از ترکیبات پلی استایرن در احداث ساختمان ها با سازمان نظام مهندسی ساختمان و شهرداری است که به کارگیری این مواد در ساختمان را کنترل می کنند. در ساختمان باید محصولاتی به عنوان مصالح ساختمانی استفاده شود که در اثر سوختن خطرناک نباشند. این در حالی است که دود و گاز سمی متصاعد شده از سوختن پلی استایرن بسیار بالاست. در حال حاضر اکثر ساختمان هایی که با این نوع بلوکهای سقفی ساخته شدهاند، نا ایمن هستند. پلی استایرن انبساطی با توجه به فرآیند تولید و ماهیت پلی استایرن از پلیمرهای بسیار قابل اشتعال بوده که از سرعت سوختن بالا و شاخص اکسیژن1/0 برخوردار است، به همین دلیل در مقادیر اکسیژن کمتر از هوا نیز به راحتی میسوزد.
البته نوع کند سوز آن نیز تا زمانی که آتش وجود دارد به سوختن خود ادامه می دهد. و این سوختن خود عامل تشدید آتش سوزی و خطر ریزش مواد ذوب شده آن می باشد. و هنگام سوختن تولید دود غلیظ و خطرناک می کند که کار را برای عوامل امدادی جهت ورود به ساختمان بسیار دشوار می کند. به همین دلیل سازمان آتشنشانی برخی از شهرهای بزرگ خواستار ممنوعیت استفاده از پلی استایرن لااقل در پارکینگ های ساختمان های مسکونی شده اند و سازمان نوسازی مدارس نیز از استفاده بلوک های پلی استایرن در مدارس جلوگیری می کند.
بر اساس گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، پرویز رزمیان فر معاون آموزش سازمان آتش نشانی درباره اثرات سوء استفاده از پلی استایرن در سقف طبقات ساختمان ها گفت: موادی که از پلی استایرن تولید می شود از نظر پایداری در برابر حریق بسیار ضعیف است. وی افزود: سرعت پیشروی حریق در بلوک های پلی استایرن بسیار زیاد است و با توجه به اینکه ماده جامدی که به عنوان مصالح ساختمانی استفاده می شود باید پایداری شکلی در برابر حرارت داشته باشد، اما پلی استایرن در برابر حرارت، سریع به شکل سیال در می آید. معاون سازمان آتشنشانی تاکید کرد: در ساختمان باید محصولاتی به عنوان مصالح ساختمانی استفاده شود که در اثر سوختن خطرناک نباشند، این درحالی است که دود و گاز سمی متصاعد شده از سوختن پلی استایرن بسیار بالا و خطرناک است.
امروز با گذشت بیش از بیست سال از ورود بلوک های پلی استایرن به ساختمان، اگر ساختمانی بخواهد تخریب شود این بلوک ها در طبیعت رها شده و آسیب جبران ناپذیری به محیط زیست خواهد زد.
درادامه گزارش و تصاویر چند حادثه عنوان می گردد
12اردیبهشت 1390
در روز جهانی کارگر6کارگر ایرانی زنده در آتش سوختند!
به گفته کارشناسان، گاز متصاعد شده از آتش گرفتن یونولیت، سمی به نام سیانید هیدروژن تولید میکند که این گاز با یک بار دم و بازدم، منجر به حالتی شبیه فلج شدن ماهیچههای بدن و خفگی میشود. به همین دلیل در همان دقایق اولیه حادثه، افرادی که قصد داشتند از طریق پلهها از ساختمان خارج شوند، با توجه به دود گرفتگی زیاد، دچار مسمومیت شدید و خفگی شده و در آتش سوختهاند
بهدنبال این حادثه، کارگرانی که روی داربست فلزی بیرون از ساختمان مشغول کار بودند، با مشاهده شعلههای آتش با عجله خود را به پایین پرتاب کردند و آنهایی که در طبقات بالایی بودند از پنجره آویزان شده و با فریاد از مردم کمک میخواستند. در این بین کارگرانی نیز بودند که در راهروها و طبقات اول ساختمان، گرفتار دود و آتش شده بودند.
رضایی، مسئول روابط عمومی آتشنشانی مشهد در گفتوگو با همشهری میگوید: مردم با مشاهده آتش، ماجرا را به آتشنشانی اطلاع دادند و آتشنشانان ایستگاه ۲۳، نخستین تیمی بود که در محل حادثه حضور یافت. وی ادامه میدهد: شدت آتشسوزی به حدی بود که از ایستگاههای دیگر نیز درخواست کمک شد و به این ترتیب آتشنشانان ۷ ایستگاه آتشنشانی مشهد، راهی محل حادثه شدند.
علت چه بود؟
گزارش اولیه کارشناسان آتشنشانی نشان میدهد جوشکاری و عدمرعایت اصول ایمنی در قراردادن مواد اشتعالزا در طبقه همکف ساختمان، باعث این حادثه شده است. در این گزارش آمده است: طبق گفته شاهدان، در طبقه همکف ساختمان حجم زیادی پلی استایرن برای استفاده در ساختمان وجود داشت، بهطوری که هنگام جوشکاری در قسمت نصب آسانسور، جرقههای جوشکاری و برشکاری روی این مواد اشتعالزا افتاده و سبب آتشسوزی شده است. حریق از طریق پلهها و قسمت آسانسور به سرعت به طبقات دیگر سرایت کرده و باعث شده دود وسیعی در ساختمان پراکنده شود.
بهدنبال وقوع آتشسوزی مرگبار در ساختمان نیمهکارهای در مشهد که منجر به مرگ ۶ کارگر شد، بیاحتیاطی در هنگام جوشکاری و انبار کردن غیراصولی بلوک های پلی استایرن، یکی از دلایل اولیه این فاجعه اعلام شد.
آتشسوزی از قسمت زیرزمین ساختمان و درست زمانی شروع شد که کارگران قصد داشتند رفتهرفته برای صرف ناهار، کار را تعطیل کنند. از آنجا که در سقف تمامی طبقات ساختمان، از پلی استایرن استفاده شده و این ماده نیز مادهای اشتعالزا بهشمار میرود، آتشسوزی خیلی زود گسترش یافت و در چشمبرهمزدنی، دود و آتش تمامی ساختمان را در برگرفت.
وقوع آتش سوزی بر اثر اتصال برق و سوختن بلوک های پلی استایرن در زمستان سال1395 در یکی از شهرهای جنوبی کشور
در اثر سوختن، بلوک پلی استایرن به حالت سیال تبدیل شده و موجب انتقال آتش شده و به صورت مواد مذاب از تمام قسمت های سقف چکه کرده است. اثرات ذوب شدن بلوکهای پلی استایرن در لبه کناری تیرچه ها مشهود است.
وجود دود غلیظ و سیاه در طبقه همکف و پارکینگ مانع از خدمات رسانی مناسب و خروج به موقع ساکنین شده است.
در صنعت ساختمان از بلوکهایی استفاده می شود که با توجه به استانداردها و تغییر جزیی در ساختار تولید آن، تحت عنوان بلوک های کند سوز یاد می شود، که معنی آن این است که تا زمانی که در معرض آتش قرار می گیرد سوخته می شود و زمانی که آتش از آن دور شود، سوختن آن متوقف می شود. فرض کنیم در یک ساختمان مسکونی آتش شعله ور شود، فرش، پرده، مبلمان و دیگر لوازم منزل شروع به سوختن می کند. همین آتش برای سوختن و به حالت سیال در آوردن بلوک پلی استایرن استاندارد کند سوز کفایت می کند و با توجه به ماهیت بلوک پلی استایرن در زمان چند ثانیه اثری از آن نخواهد ماند.
مورد دیگری که درمورد پلی استایرن قابل ذکر است، تخلیه گازهای داخل دانه ها طی زمان می باشد. پس از گذشت مدت طولانی از تولید آن مشاهده می شود که بر اثر تخلیه گاز، دانه ها از یکدیگر جداشده و پیوستگی آن از بین می رود.
همانگونه که ذکر گردید، سبک سازی سازه با استفاده از بلوک پلی استایرن علاوه بر آسیب رساندن به محیط زیست در طولانی مدت، هدر دادن سرمایه ملی تحت عنوان قالب ماندگار به عنوان آتش پنهانی خواهد بود که هر لحظه امکان شعله ور شدن آن وجود دارد.
پیشنهاد و راهکار
بلوک های سقفی پلی استایرن به عنوان یک قالب ماندگار مورد استفاده قرار می گیرد و با توجه به اینکه هیچگونه نقشی در سازه ندارد، منطقی به نظر نمی آید که خطر و ریسک وجود آن تا پایان عمر ساختمان باقی بماند. روش های مختلفی جهت خارج کردن یا جایگزین کردن بلوک پلی استایرن از سقف وجود دارد. یکی از بهترین و مناسب ترین روش ها، استفاده از قالب غیرماندگار سقف می باشد. این نوع قالب ها از جنس های مختلفی در کشور تولید می شود. با فراگیر شدن آن و جایگزین کردن با بلوک پلی استایرن هم سبک سازی سازه تامین شده و هم خطرات بلوک پلی استایرن حذف شده است.
بلوک های غیر ماندگار پلیمری با توجه به جنس، شکل و سبک بودن قالب، استفاده از آن توسط عوامل اجرایی به راحتی انجام می گیرد. علاوه بر حذف بلوک ماندگار در سقف ارتقاء کیفیت اجرا را نیز در پی خواهد داشت. با حذف بلوک های ماندگار خطر آوار نیز در زمان وقوع زلزله کاهش پیدا می کند
با گسترش قالب غیرماندگار پلیمری به دلیل قابل بازیافت بودن و با حذف بلوک های پلی استایرن، علاوه بر کاهش خطرات ذکر شده به حفظ محیط زیست و سرمایه ملی کمک شایانی خواهد شد.
مطابق ضوابط آتش نشانی ، دیوارهای بین واحدها باید از بلوکهای پلی استایرن عبور کرده و تا سقف سازه ای (یعنی تا زیر دال سقف) امتداد داشته باشد به گونه ای که بلوکهای پلی استایرن در این قسمت بین دو فضای مجاور پیوستگی نداشته باشد و از سرایت آتش به سایر واحدها جلوگیری شود اما متاسفانه در اجرا این مهم به دلیل سختی کار معمولا انجام نمی شود و درصورت بروز حریق در یکی از واحدها ، آتش به سرعت به سایر واحدها سرایت میکند ، با ستفاده از بلوک های غیرماندگار مانعی برای اتصال دیوار به سقف وجود ندارد و این کار با سهولت انجام می گردد.(شکل زیر)
همانگونه که ذکر گردید سقف تیرچه بلوک سهم عمده ایی در ساخت و ساز کشور دارد، امید است در تصمیم گیری های مراجع ذی صلاح در بخش کلان در خصوص اصلاح روش اجرای سقف تیرچه بلوک قدم های موثری برداشته شود.
